Tionscadal LIFE ar Phortach Gharascail

Measaimid, ó ghníomhartha tionscadail lena n-áirítear blocáil draenála le móin agus líon beag dambaí plaisteacha, go mbeidh méadú os cionn 20% ar Phortach Ardaithe Gníomhach Gharascail.

D’athbhunaigh muid an portach in 2018, agus thógamar 5 mhí chun beagnach 1,100 damba móna a chur isteach ar an bportach réitithe agus ar an bportach ard. Tá radharc álainn air ón aer mar a léiríonn na híomhánna seo:

Portach Gharascail Co. na hIarmhí. Pic: Skyfab/Declan Murray

Draenacha blocáilte ar an bportach ard ag Portach Gharascail i gCo. na hIarmhí. Pic: Skyfab/Declan Murray for NPWS

Draenacha blocáilte ar phortach réitithe agus ar phortach ard araon. Pic: Skyfab/Declan Murray for NPWS

Is é an cuspóir caomhnaithe reatha do Phortach Gharascail limistéar an Phortaigh Ardaithe Ghníomhaigh a athbhunú go dtí an ceantar ina raibh sé nuair a tháinig an Treoir maidir le Gnáthóga i bhfeidhm in 1994. I gcás Portach Ardaithe Gníomhach, áirítear leis an gcuspóir athchóiriú Phortach Ardaithe Díghrádaithe freisin. Is é 86.13ha cuspóir an Cheantair do Phortach Ardaithe Gníomhach.

Portach Gharascail i bhFómhar 2017. Pic: William Crowley

I dtaca le cuspóir foriomlán, is é aidhm Thionscadal Dúlra LIFE stádas caomhnaithe fabhrach an Phortaigh Ardaithe Ghníomhaigh (cód Natura 2000: 7110 *Portaigh Ardaithe Gníomhacha) a athbhunú trí phortaigh áirithe a chosaint agus a athchóiriú laistigh de líonra SAC.

Tá SAC Phortach Gharascail ar cheann de na 53 SAC portaigh ardaithe atá ainmnithe in Éirinn faoi Threoir an AE maidir le Gnáthóga (92/43/CEE). Mar sin, meastar go bhfuil an suíomh seo fíorthábhachtach mar shampla de phortach ardaithe in Éirinn atá le caomhnú agus le hathchóiriú. Comhlíonann sé an ról sin go réigiúnach mar shampla den scoth de phortach ardaithe Lár Tíre; go náisiúnta mar cheann de na portaigh ardaithe is luachmhaire sa tír; agus ar leibhéal an AE mar láithreán ar glacadh leis a bhfuil Tábhacht Phobail leis. Ina theannta sin, tugadh poitéinseal le haghaidh méadaithe i réimse an Phortaigh Ardaithe Ghníomhaigh cheana féin ag an suíomh seo.

Tá luach nach beag caomhnaithe ag Portach Gharascail. Tá sé thar a bheith tábhachtach mar go bhfuil portach ardaithe an-fhliuch i sciar mór den phortach ard neamhghearrtha, rud atá neamhghnách do phortaigh ardaithe sa leath thoir d’Éirinn; ó tharla go bhfuil riocht réasúnta maith air, meastar go bhfuil an suíomh seo ar cheann de na samplaí is fearr atá fágtha d’éiceachóras portaigh ardaithe sa leath thoir den tír.

Ina theannta sin, tá an suíomh seo i measc na gceann is oiriúnaí chun cuspóirí an tionscadail a bhaint amach toisc gur léirigh na hoibreacha athchóirithe a rinneadh roimhe seo torthaí spreagúla.

Tugadh faoi Thionscadal Athchóirithe in 1998, ina ndearnadh draenacha arda portaigh a bhlocáil: go háirithe soir ó thuaidh ón bportach ard. Thug Fernandez et al. (2005) fianaise ar fheabhsú faoi deara lena n-áirítear inlíonadh. Lean an treocht seo ar aghaidh, mar atá deimhnithe ag suirbhé in 2011. Tá Portach Ardaithe Gníomhach leathnaithe laistigh den ionad draenála seo. Dá bhrí sin, ba cheart go bhféachfaí ar bhlocáil draenacha ag an láithreán mar ghníomh an-dearfach. Tháinig méadú ar réimse ARB de thart ar 5.75ha sa tréimhse 2004/5 go 2011. Forbraíodh roinnt limistéir nua foirmithe móna ag na suíomhanna mar thoradh ar phróisis athfhliuchta a bhaineann le blocáil draenacha.

Ina theannta sin, tháinig leathnú ar chuid de na codanna éiceatóipeacha lárnacha agus fo-lárnacha. Léirigh sé seo cheana féin go bhféadfaí méadú a dhéanamh ar réimse an Phortaigh Ardaithe Ghníomhaigh le linn thionscadal LIFE.

Is é an cuspóir maidir le Struchtúr agus Feidhmeanna (S&Fs) ná gur chóir go mbeadh leath ar a laghad de limistéar an Phortaigh Ardaithe Ghníomhaigh comhdhéanta den éiceatóp lárnach agus den bhorrfhás gníomhach (i.e. na cumainn fásra níos fliche). Socraíodh na luachanna seo mar Luachanna Tagartha Fabhracha. Ba chóir go mbeadh Portach Ardaithe Díghrádaithe fós in ann athghiniúint a dhéanamh. De réir an lámhleabhair léirmhínithe, beifear in ann athghiniúint a dhéanamh ar ‘phortach ardaithe gníomhach’ i gceann 30 bliain má chuirtear bearta cuí i bhfeidhm (i.e. níl aon mhórghníomhaíochtaí tionchair ann agus cuirtear aon oibreacha athchóirithe riachtanacha i bhfeidhm).

San am a chuaigh thart measadh go raibh an limistéar gnáthóg ar fad ina phortach ard nach raibh gníomhach, ach ní ghlactar leis sin anois mar ní féidir cuid mhór den phortach ard a athbhunú go gníomhach a thuilleadh (féach DAHG 2014). Meastar go bhfuil an portach ard neamhghníomhach eile ag tacú le gnáthóga Iarscríbhinn I ar an bportach ard. Is cuid riachtanach den aonad hidreolaíoch í an ghnáthóg tacaíochta seo chun tacú le gnáthóga Portaigh Ardaithe Gníomhacha agus Díghrádaithe.
Tá athchóiriú na gceantar réitithe oiriúnach riachtanach don Phortach Ardaithe Gníomhach chun an coinníoll caomhnaithe fabhrach a bhaint amach ag an suíomh. Ina ainneoin sin, aithnítear go bhféadfadh tréimhse fhada ama (i.e. thar 30 bliain) a bheith ag teastáil tar éis oibreacha athchóirithe cuí a dhéanamh ar na ceantair réitithe chun go bhforbróidh an ghnáthóg.

Chonaiceamar méadú ARB oiread agus 5.75ha ar Gharascal sa tréimhse 2004 go 2011 agus mar sin táimid muiníneach go bhfeicfimid méadú mór thar 30 bliain.

Féach ar thorthaí an tionscadail ar an suíomh gréasáin anseo lena fháil amach conas a d’éirigh linn.

Tá sé mar a bheadh tírdhreach lom ann nach bhfuil?] SAC Phortach Gháire Cille le SkyFab/Declan Murray don NPWS