Tionscadal LIFE ar Phortach Chlóirthigh

OIBREACHA TIONSCADAIL BEARTAITHE*

Length (m) of drains to be blocked on the high bog (by hand and machine) = 3500
Líon na ndambaí móna laistigh de dhraenacha atá le blocáil ar an bportach ard = 259
Fad draenacha atá le blocáil (m) ar an bportach réitithe = 21750
Líon na ndambaí móna laistigh de dhraenacha atá le blocáil ar an bportach réitithe =1688
Dambaí plaisteacha laistigh de dhraenáil ar an bportach réitithe = 89

(*tabhair faoi deara, tá na figiúirí go léir faoi réir athraithe)

CUSPÓIRÍ CAOMHNAITHE

San iomlán, is é 2,590ha an sprioc atá ag ‘An Portach Beo’ don tréith ‘limistéar gnáthóg’. Tá an sprioc seo bunaithe ar an limistéar measta Portach Ardaithe Gníomhach (ARB) (1,940ha) agus Portach Ardaithe Díghrádaithe (DRB) (650ha) atá i láthair laistigh de líonra SAC in 1994 (nuair a tháinig an Treoir maidir le Gnáthóga i bhfeidhm). In 2014, bhí sé i bhfad, i bhfad níos lú ná sin – beagán os cionn 1,200 ha san iomlán.

Tabharfaidh an Portach Beo an ceantar ina bhfuil Portach Ardaithe Gníomhach (ARB) ar ais ar Chlóirtheach go maith os cionn an deichiú cuid de sin.

Measadh gurb é 146.5ha an limistéar ARB ag Clóirtheach in 1994 (suirbhé ar 1992), agus meastar gurb é 33.3ha an limistéar DRB. Agus an cur chuige céanna ar glacadh leis á úsáid agus an sprioc náisiúnta SAC á leagan síos, bheadh 179.8ha mar sprioc a bhaineann go sonrach leis an suíomh do Phortach Chlóirthigh (suim an dá cheann).

Mar sin féin, agus an sprioc a bhaineann go sonrach leis an láithreán á leagan síos, rinneadh breithniú ar na coinníollacha hidrea-éiceolaíocha reatha ar an bportach (lena n-áirítear portach réitithe) d’fhonn a chinntiú go bhfuil an sprioc atá á leagan síos bunaithe ar bhreithmheas réadúil indéanta.

Mheas an suirbhé monatóireachta is déanaí ar an bportach (Fernandez &Wilson 2009) gurb é 111.5ha limistéar ARB.

Is ionann sin agus laghdú 35ha (23.9%) le linn thréimhse 1992-2009. Léiríonn suirbhé breise a rinneadh in 2004 gur tharla an laghdú seo le linn thréimhse 1994-2004, agus go deimhin, tháinig méadú beag ar limistéar ARB le linn thréimhse 2004-2009 mar thoradh ar éifeachtaí dearfacha lena n-áirítear athghiniúint fásra gníomhach móna a thug blocáil draenála ar phortaigh arda agus laghdú ar dhéine gearrtha móna (Fernandez &Wilson 2009).

Is éard a bhí i gceist le hoibreacha caomhnaithe agus athchóirithe sna 1990í ná bac a chur leis na céadta draenacha dromchla. Meastar Meastar go raibh tionchar dearfach acu seo ar ARB Tá an feabhas seo ag tarlú in ainneoin tionchair dhiúltacha leanúnacha a bhaineann le draenáil agus le gearradh móna, go háirithe sa chuid theas den phortach.

Mar thoradh ar athroinnt codanna áirithe de ghnáthóg ARB a mapáladh roimhe seo chuig DRB, tháinig athruithe ar dháileadh agus ar mhéid gnáthóg ARB.

Is é 87.6ha an méid reatha DRB agus meastar é sin ag úsáid teicníc samhaltaithe hidreolaíoch a forbraíodh le déanaí, bunaithe den chuid is mó ar shonraí Braite Solais agus Rangaithe (LiDAR).

Léiríonn sé seo limistéar an phortaigh ard, nach bhfuil ARB ann faoi láthair ach a bhfuil coinníollacha topagrafacha agus hidreolaíocha ann a mheastar a bheith oiriúnach chun cabhrú le ARB Rinneadh an ceantar seo a bheachtú go dtí 61.3ha trí mheas a dhéanamh ar an gceantar a d’fhéadfaí a athchóiriú ach bac a chur ar dhraenacha ar an bportach ard. Bhí an scagadh seo bunaithe ar fhachtóir éifeachtúlachta a chur i bhfeidhm.

Bunaithe ar an measúnú reatha ar an bportach thuas, is é an conclúid gurb é 172.8ha an sprioc uasta indéanta do ARB ar an bportach ard, atá 7ha níos lú ná an limistéar measta tráth an ainmnithe.

Táthar ag súil go bhféadfaí athchóiriú an DRB ar an bportach ard a bhaint amach trí oibreacha athchóirithe a dhéanamh ar an bportach ard amháin mar aon leis na treochtaí dearfacha atá le feiceáil cheana féin ar Chlóirtheach Thoir mar gheall ar oibreacha athchóirithe.

Tábla 3 Limistéar ARB agus DRB a taifeadadh laistigh de SAC Phortach Chlóirthigh in 1992, 2004 agus 2009 (Foinse: Kelly et al. 1995; Fernandez et al. 2005; Fernandez &Wilson 2009).

Is é an cuspóir maidir le Struchtúr agus Feidhmeanna (S&Fs) gur chóir leath ar a laghad de limistéar ARB a bheith ina éiceatóip lárnach agus borrfhás gníomhach (i.e. na cumainn fásra níos fliche).

Ba chóir go mbeadh DRB fós in ann athghiniúint a dhéanamh ar ‘phortach ardaithe gníomhach’ i gceann 30 bliain má chuirtear bearta cuí i bhfeidhm (i.e. níl aon mhórghníomhaíochtaí tionchair i láthair agus cuirtear aon oibreacha athchóirithe riachtanacha i bhfeidhm).

San am a chuaigh thart measadh go raibh an ceantar gnáthóg ar fad ina phortach ard nár measadh a bheith gníomhach, ach ní ghlactar leis sin anois mar nach féidir le cuid mhór den phortach ard a bheith gníomhach a thuilleadh.

Meastar go bhfuil an portach ard neamhghníomhach eile ag cabhrú le gnáthóga Iarscríbhinn I ar an bportach ard. Is cuid riachtanach den aonad hidreolaíoch é an ghnáthóg tacaíochta seo atá riachtanach chun cabhrú le gnáthóga ARB agus DRB. Tá athchóiriú limistéir phortaigh réitithe oiriúnacha riachtanach do ARB chun an riocht caomhnaithe moltach a bhaint amach ag an láithreán.

D’fhéadfadh tréimhse fhada ama (i.e. thar 30 bliain) a bheith ag teastáil tar éis oibreacha athchóirithe cuí a dhéanamh ar na limistéir phortaigh réitithe chun go bhforbróidh an ghnáthóg.