Stair & Láithreacha Phortach Dhoire an Fhia

Tá suíomh uathúil ag SAC Phortach Dhoire an Fhia ó thaobh ár 12 láithreán tionscadail. Is suíomh an-suimiúil é de bhrí go bhfuil sé lonnaithe cois locha.

Is loch fhionnuisce é Loch Chluanaigh i ndobharcheantar Abhainn na Búille. Meastar go bhfuil achar an locha 0.71 km cearnach agus tá dobharcheantar mór de thart ar 47.93 km cearnach laistigh de.

Níor taifeadadh mórán a léirigh go raibh tábhacht ag baint le Loch Chluanaigh in aice leis an bportach, ach léiríonn dhá chrannóg ar an loch úsáid agus tábhacht ársa. De réir tuairisc ó Chumann Ríoga Sheaniarsmaí na hÉireann in 1953, sreabhann Abhainn na Daraí Buí isteach sa loch ag taobh an iardheiscirt agus iompraíonn sí uisce síos trí cheantair mhóra phortaigh Keelbanda agus na turlaigh Fia ó Loch Chluanaigh, Loch Urlaur agus Loch Eirid.

Sa deireadh, sreabhann sí isteach in Abhainn na Loinge agus bíonn sí ina príomhsholáthar uisce ag Loch Uí Ghadhra, loch níos mó agus suíomh a mbaineann an-taitneamh leis chomh maith le luach turasóireachta ollmhór don chontae.

Tá portach ardaithe Dhoire an Fhia suite díreach 5km siar ó thuaidh ó cheann eile dár suíomhanna tionscadail portaigh ardaithe, Ceathrú Bheithí/Portach na Cathrach atá i bhfad níos oiriúnaigh do chuairteoirí.

Tráth den saol, bhí an áit seo lán le portaigh ardaithe. Meastar go bhfuil thart ar 70 portach i Ros Comáin, agus portaigh ardaithe a bhformhór, ach tá roinnt bratphortach ar thalamh ard i dtuaisceart Ros Comáin i gCill Rónáin agus i Sliabh an Choire.

Níor léiríodh sna leabhair staire go raibh aon tábhacht leis an gceantar sin de Ros Comáin a bhí an-fhliuch tráth dá raibh. Scríobhadh an méid seo faoin gceantar in Atlas agus Ciclipéid na hÉireann in 1900: “I gcúinne thiar an chontae tá Loch Eirid, Loch Chluanaigh agus Cloonacolly, in aice lena chéile; soir uaidh tá Loch Glinne (as ar ainmníodh Sráidbhaile in aice leis), agus ina bhfuil cladaí mín faoi chrainn, ósais i lár cheantar lom gruama.”

Rinneadh go leor tagairtí don cheantar portaigh anseo. Tugtar faoi deara san fhoilseachán céanna go bhfuil an chuid seo den chontae “cothrom sa chuid is fearr, agus go bhfuil a lán portach agus talamh riascach ann.”

Tá go leor den phortach seo á shaothrú ó shin.

Ainmníodh an contae i ndiaidh Naomh Comán. I dtús an 8ú haois, bhunaigh Naomh Comán mainistir ina bhfuil an baile anois; agus tugadh Ros Comáin ar an áit, Coill Chomáin.

Naisc áitiúla:
http://www.visitroscommon.com/ – Neart eolais faoi cad atá le feiceáil agus le déanamh i gcontae Ros Comáin.
http://www.roscommon.ie/ – Tairseach d’fhiontar áitiúil contae, d’údarás áitiúil agus don turasóireacht.
https://www.facebook.com/roscommon.ie/ – Leathanach Gníomhach Facebook a cheiliúrann an contae.
http://www.discoverireland.ie/places-to-go-location/roscommon/22 – Tugann Discover Ireland cuairt ar Ros Comáin.