Saol ar Phortach Choillidh Chonnaidh

Tá foireann LIFE ag tabhairt faoi shuirbhé fairsing ar SAC Phortach Choillidh Chonnaidh faoi láthair agus cuirfimid na torthaí i láthair anseo go luath.

Rinneadh athruithe ar an bportach roimhe seo trí dhraenáil agus gearradh agus triomaíodh an dromchla agus cailleadh speiceas dá bharr. Is é 83.04ha achar iomlán an phortaigh ard neamhghearrtha agus is portach réitithe den chuid is mó é an 108.18ha eile mar thoradh ar ghearradh móna roimhe, nach ann dó a thuilleadh. In ainneoin gur cailleadh speicis, tá an dá cheantar fós lán le beocht agus cabhróidh an t-athchóiriú le gnáthóg níos inbhuanaithe nádúrtha a chur leis. Tagann an t-eolas thíos ó obair shuirbhé an láithreáin roimhe seo, agus tugann sé íomhá shuimiúil de phortach beo uathúil.

FLÓRA PHORTACH CHOILLIDH CHONNAIDH

Cabhraíonn Portach Choillidh Chonnaidh le líon iomlán na speiceas plandaí a ardú a bhaineann de ghnáth le himchuach iomaire portach ardaithe lár tíre.

Tá cuid mhaith de Phortach Choillidh Chonnaidh an-fhliuch agus is iomaí áit atá ann le haghaidh linnte agus tulóga a chruthú. Tacaíonn na linnte leis an gcaonach portaigh Sfagnam cuspidatum, agus fás maith algaí sa samhradh. Tacaíonn limistéir fliucha faoi na linnte le caonaigh Sfagnaim eile amhail S. magellanicum, agus is codanna tábhachtacha de thulóga iad S. papillosum, S. fuscum, S. capillifolium agus Hypnum cupressiforme. Tá réimse plandaí soithíoch de phortaigh ardaithe le fáil, lena n-áirítear ceannbháin (Eriophorum angustifolium agus E. vaginatum), fraoch mór (Calluna vulgaris agus Erica tetralix), Sciollam na móna (Narthecium ossifragum) agus Gobsheisc (Rhynchospora alba). Tá Lus na móinte (Andromeda polifolia) le fáil ar an láthair, flóra nach mbíonn ach ar phortaigh ardaithe lár tíre de ghnáth agus atá annamh in oirthuaisceart na hÉireann.

Lus na móinte faoi bhrat seaca go luath ar maidin – flóra an-annamh ar Choillidh Chonnaidh

Cé go mbíonn dromchla an phortaigh aonchineálach go ginearálta bíonn roinnt limistéar níos airde ann le toim thiubha de Cheannbhán gaelach (Eriophorum vaginatum); tugann siad seo dídean do Ghiorriacha. Feictear línte gluaiseachta uisce ann freisin, a rud a léiríonn go bhfuil Cíb dhubh (Carex nigra) agus Luachair bhog ann (Juncus effusus).

Léiríonn an suirbhé is déanaí ó 2014 go bhfuil éiceatóip lárnach le fáil ar Phortach Choillidh Chonnaidh ag aon áit amháin agus éiceatóip fo-lárnach ag sé shuíomh (Fernandez et al. 2014a, b). Bíonn an t-éiceatóip lárnach i gceantar lagraigh ina mbíonn tulóga, loig, agus linnte (34-50%).

Bíonn clúdach Sfagnaim ó 51-75%, agus bíonn sfagnam capillifolium, S. austinii, agus S. fuscum, S. magellanicum agus S. papillosum sna tulóga agus S. cuspidatum i linnte mar aon le Drosera anglica. Bíonn clúdach Sfagnam cuspidatum easnamhach i roinnt linnte a mbíonn an chuma orthu go bhfuil siad ag streachailt mar gheall ar thriomú.

Bíonn tulóga capillifolium íseal Sfagnaim agus loig le S. cuspidatum in áiteanna sna láithreáin eiceatóip fo-lárnach. Tá clúdach foriomlán Sfagnaim níos mó ná 50%, agus sroicheann sé 75% in áiteanna. I measc na speiceas Sfagnam eile tá S. papillosum, S. fuscum, S. magellanicum, S. tenellum, agus S. subnitens. Éiríonn éiceatóip fo-lárnach níos fliche i gcodanna eile ina mbíonn go leor linnte S. cuspidatum, ach bíonn siad sách beag agus bíonn clúdach ard Narthecium ossifragum agus Rhynchospora alba iontu.

I measc na n-éiceatópacha neamhghníomhacha atá ar an bportach tá éiceatóip fo-imeallach, imeallach, agus bruacha éadáin. Cé go bhfuil flóra portaigh ardaithe réasúnta dea-fhorbartha ag cuid de na ceantair fho-imeallacha, cuireann caillteanas uisce isteach orthu ag céimeanna éagsúla, agus is gnách nach mbíonn linnte buana ar bith ann.

Bíonn an mhicreatopagrafaíocht is forbartha san éiceatóip fo-imeallach, agus bíonn níos mó tulóga agus loig ann (faoi cheannas Narthecium ossifragum go minic agus gan ach Sfagnam cuspidatum agus S. tenellum ann go minic). Clúdaíonn Sfagnam suas le 33% den talamh agus den chuid is mó bíonn S. capillifolium ann. Mar sin féin, faightear Sfagnum papillosum, S. magellanicum, S. tenellum agus S. subnitens agus tulóga á gcruthú agus S. cuspidatum agus loig á gcruthú. Tá a lán Calluna vulgaris, Erica tetralix agus Narthecium ossifragum ar an gcineál fásra éiceatóip fo-imeallach is forleithne ar an suíomh. Bíonn Eriophorum vaginatum, E. angustifolium, Rhynchospora alba, agus Trichophorum germanicum coitianta freisin ag céimeanna éagsúla clúdaigh.

Tá éiceatóip imeallach beagán níos tirime ná éiceatóip fo-imeallach agus bíonn sé den chuid is mó ina bhanda caol gar d’imeall an phortaigh ard. Is tulóga de Fhraoch Calluna vulgaris, tulóga sfagnam íseal, portaigh réidhe agus loig a bhíonn i gceist le micreatopagrafaíocht. Tá an clúdach Sfagnaim níos ísle fós anseo ná san éiceatóip fo-imeallach (<10%) agus tá clúdach níos airde de Narthecium ossifragum, Trichophorum germanicum, agus Calluna vulgaris ag an bhfásra.
Bíonn talamh daingean, calluna vulgaris ard, clúdach Sfagnaim íseal agus micreastopagrafaíocht réidh ag éiceatóip bruacha éadáin. Bíonn an t-éiceatóip seo le fáil ar imill an phortaigh ard.

Ní ghearrtar móin ar an suíomh a thuilleadh. Tá fásra Rhynchosporion forleathan ar Phortach Choillidh Chonnaidh. Bíonn sé le fáil in ARB agus DRB araon, ach is gnách go mbíonn sé níos forbartha agus níos seasmhaí sna ceantair is fliche ARB. Sna ceantair seo, bíonn fásra Rhynchosporion feadh imill linne agus ar fhaichí ar a mbíonn móin dhomhain fhliuch chreatha. I measc na speiceas plandaí is coitianta tá Rhynchospora alba, Sfagnam cuspidatum, S. magellanicum, S. papillosum, Drosera anglica, agus Eriophorum angustifolium.

Aimsíodh Rhynchospora alba in áiteanna níos díghrádaithe freisin, ach bíonn sé i gcónaí in áiteanna fliucha ar nós log.

Cuimsíonn an portach réitithe thuaidh agus thiar limistéir atá faoi smacht ag fásra portaigh atá i dtús agus tulóga ísle de palustre Sfagnam agus lagraigh fhairsinge faoi cheannas Sfagnam cuspidatum agus Eriophorum angustifolium.

Tá an portach díghrádaithe teoranta den chuid is mó ar imeall na gceantar ardphortaigh ina bhfuil éifeachtaí draenála. Go ginearálta, is é Fraoch mór (Calluna vulgaris) agus Cíb cheanngheal (Scirpus cespitosus) is mó a bhíonn i gcuid mhaith de dhromchla an phortaigh dhíghrádaithe agus Sciollam na móna agus Gobsheisc sna ceantair níos fliche. De ghnáth cruthaíonn na speicis seo seastáin mhona-cheannasacha. Sna limistéir is tirime de phortach ardaithe díghrádaithe tá speicis phlandaí amhail Beith chlúmach (Betula pubescens) agus Raithneach mhór (Pteridium aquilinum).

Tá dromchlaí fairsinge gearrtha timpeall ar an limistéar ardphortaigh réitithe agus tá cuid den ghearradh seo curtha le buaircínigh. Bhain tionscadal LIFE roimhe seo cuid mhór buaircíneach agus tháinig méadú láithreach ar mhéid ARB.

FÁNA PHORTACH CHOILLIDH CHONNAIDH
Taifeadadh giorria sléibhe Éireannach (Lepus timidus hibernicus) agus dallóg fraoigh (Sorex minutus) ar an bportach ard. Chonacthas an frog coiteann (Rana temporaria) freisin.

An frog coiteann, a chonacthas ar Phortach Choillidh Chonnaidh

I measc na speiceas éan a bhíonn le fáil ar an bportach tá crotach (Numenius arquata), naoscach (Gallinago gallinago), fuiseog (Alauda arvensis), riabhóg mhóna (Anthus pratensis), agus uaireanta pocaire gaoithe (Falco tinnunculus)..

Tugadh Ceann cait (Asio otus) faoi deara ar an láthair ag fiach os a chionn le haghaidh ainmhithe creiche amhail ciaróga, dallóg fraoigh agus frog coiteann. Tugadh an spioróg (Accipiter nisus) faoi deara roimhe freisin. Ní fhacthas crotach ar an bportach le blianta beaga anuas, áfach.

Aimsíodh sionnaigh agus broic i dtulóga níos mó, agus ó thaobh feithidí de, tá an portach – dála gach portach ardaithe – beo agus folláin agus bíonn péisteanna cáil, leamhain agus féileacáin éagsúla ann, mar aon le snáthaidí móra, béchuil ghormghlas agus scinnirí uisce éagsúla, doirbeacha, seilidí agus damháin alla.

Mar a sonraíodh inár leathanaigh Áitiúla, Pobail agus Staire, scríobh an fear áitiúil John K Smyth faoin bportach lán le beocht sna 1950í agus sna 1960í, agus an Crotach go háirithe an-fhlúirseach. Bhíodh piasúin, Cearc fhraoigh, Patraisc Dhearg, Naoscach, Glasóg Shráide, Cearca Uisce, Cuacha, Ceolairí Giolcaí, Creabhair, Cruidíní agus Scréachóga Reilige go léir coitianta agus déantar mionsonrú orthu i bpíosa cuimhne portaigh John.

Beidh tuairisc fána cothrom le dáta ag foireann LIFE anseo go luath.